Qrand Kanyon
Qrand Kanyon (Ing. Grand Canyon) - Böyük kanyon (Böyük vadi) - dünyanın ən böyük vadilərindən biridir. Arizona ştatının (ABŞ) Kolorado yaylasında yerləşir. Kanyonun uzunluğu 446 km., eni isə 6-29 km.-dir. Dərinliyi isə 1600 metrə qədərdir. 1979-cu ildən YUNESKO-nun Ümumdünya İrsinə aid edilib.
Qrand Kanyon dünyanın ən qeyri adi qeoloji obyektlərindəndir. Burada dünyanın 4 qeoloji erasını müşahidə etmək olar. Çoxsaylı mağara və qayalar qeoloji, bioloji və arxeoloji materiallarla zəngindir. Kanyon torpağın eroziyasının ən yaxşı nümunəsi sayılır. Əvvəllər Kolorado çayı düzənlikdə axırmış, amma 65 million il öncə yer qabığının hərəkəti nəticəsində Kolorado yaylası qalxır və çayın mailliyi artır, bu da çayın sürətinin artmasına və suyun torpağı yumasına səbəb olur. Kanyon təqribən 10 million il ərzində formalaşıb. İndi vadinin dibində, yumuşaq süxurlar yuyulduqdan sonra ən qədim süxur-qranit üzə çıxıb. Vadidə qırmızı-qəhvəyi rəngli Kolorado (ispan dilində qırmızı deməkdir) çayı 20 km. sürətlə axaraq o qədər qum və torpaq aparır ki, su öz şəffaflığını itirir. Sutka ərzində Kolorado dənizə yarim million tonn dağ süxurları aparır.
Kanyonun canlı təbiəti də çox maraqlıdır. Vadinin dibində əsasən kaktus, aqava və yukka, yuxarı qalxdıqca isə palıd, şam və ağcaqayın ağacları daha çox rastlaşır.
1540-cı ildə Qrand Kanyon qızıl axtaran bir qrup ispan əsgərləri tərəfindən aşkar edilib. İlk elmi ekspedisiya 1869-cu ildə professor J.Pauell tərəfindən keçirilib.
Qrand Kanyon ABŞın ən əsas turizm yerlərindəndir - buranı ildə 2 million adam ziyarət edir.